Endnotes – We Unhappy Few

«Αυτό είναι ένα κείμενο για το εμείς. Ποιοι νομίζουμε ότι είμαστε; Πώς κατανοούμε αυτό που κάνουμε; Φυσικά, δεν αναφερόμαστε μόνο στο “εμείς” υπό τη στενή έννοια αυτού του περιοδικού αλλά σε ένα ευρύτερο εμείς του οποίου τα όρια παραμένουν απροσδιόριστα. Αυτό το κείμενο επιχειρεί να ερευνήσει ταυτόχρονα δύο κατευθύνσεις. Στη μία κατεύθυνση βρίσκονται τα ομαδικά φαινόμενα τα οποία θα παράγουν τον κομμουνισμό – αυτό είναι ξεκάθαρα το επίπεδο της ταξικής πάλης και των κοινωνικών κινημάτων, των μαζικών απεργιών, των καταλήψεων, των συνελεύσεων, των ταραχών, των εξεγέρσεων και τελικά των επαναστάσεων και της κομμουνιστικοποίησης. Στην άλλη κατεύθυνση βρίσκεται η εμπειρία της συμμετοχής σε μια μικρή ομάδα, λιγότερο ή περισσότερο τυπικά οργανωμένη, η οποία προσανατολίζεται κυρίως προς τη σκέψη περί του καπιταλισμού και του πραγματικού κινήματος για το ξεπέρασμά του.»

Ολόκληρο το βιβλίο σε μορφή pdf

Μπορείτε να βρείτε το βιβλίο στα εξής σημεία: (η λίστα θα ενημερώνεται)

ΑΘΗΝΑ

Βιβλιοπωλεία: Εκδόσεις των Συναδέλφων, Αλφειός, Ελεύθερος Τύπος, Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο, Ναυτίλος, Πολιτεία, Πρωτοπορία, Red n’ Noir

Καταλήψεις / κινηματικοί χώροι: Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Πέρασμα, Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Άνω Κάτω Πατησίων, Αυτοδιαχειριζόμενος Κοινωνικός Χώρος Α.Σ. Αγίας Παρασκευής, Διάκενο, Ελευθεριακό Εργαστήρι Κινηματικών Υποδομών, Κατάληψη Παπουτσάδικο, Χώρος της Ανοιχτής Λαϊκής Συνέλευσης Περιστερίου

Άλλα σημεία:  Λοκομοτίβα, Ψιλικατζίδικο Ναυαρίνου, Περίπτερο Πλατείας Εξαρχείων

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Καταλήψεις  / κινηματικοί χώροι: Κατάληψη Φάμπρικα Υφανέτ, Κοντροσόλ, Radical Book Academy, Στέκι Άνω Πόλης, Στέκι στη Μόδη

Βιβλιοπωλεία: Ακυβέρνητες Πολιτείες, Κεντρί

ΗΡΑΚΛΕΙΟ

Κινηματικοί χώροι / συλλογικότητες: Κατάληψη Ευαγγελισμού

ΙΩΑΝΝΙΝΑ

Κινηματικοί χώροι / συλλογικότητες: Βιβλία Ανομίας

ΠΑΤΡΑ

Κινηματικοί χώροι: Ανατόπια

ΧΑΝΙΑ

Καταλήψεις / Κινηματικοί χώροι:  Κατάληψη Ρόζα Νέρα, Βιβλιοπωλείο της εφημερίδας Άπατρις (σ.ο. Χανίων, στεγάζεται τον χειμώνα στο Στέκι Μεταναστών)

Πρόλογος

La réponse est le malheur de la question (Η απάντηση είναι η δυστυχία της ερώτησης)

Maurice Blanchot

Το κείμενο «We Unhappy Few»¹ του περιοδικού Endnotes² που παρουσιάζουμε σκοπεύει να συμβάλει σε μια ευρύτερη συζήτηση που αφορά το πώς διαμορφωνόμαστε, υπάρχουμε και σκεφτόμαστε –τους εαυτούς μας και τους άλλους– όσοι/ες συμμετέχουμε στο ευρύτερο ανταγωνιστικό κίνημα.

Όλοι «εμείς», που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συνδέουμε την ύπαρξή μας με μια διαδικασία επαναστατικής αλλαγής της κοινωνικής ζωής, αφιερώνουμε χρόνο από τη ζωή μας προσδιορισμένοι από μια ιδιαιτερότητα: κατανοούμε τη δραστηριότητα και τη ζωή μας με έναν τρόπο στον οποίο το ατομικό είναι άμεσα συνδεδεμένο με το συλλογικό, με μια συλλογική δραστηριότητα αγώνα και ευρύτερα με τη συνολική κίνηση της κοινωνίας. Και στον βαθμό που η παρούσα οργάνωση της κοινωνίας υπάγει τη ζωή μας σε ένα πλαίσιο όπου οι ανάγκες μας και οι επιθυμίες μας διαμορφώνονται από τις καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις, η σύνδεση αυτή ανάμεσα στο ατομικό και το συλλογικό είναι μια σύνδεση η οποία χαρακτηρίζεται από εντάσεις, μια συγκρουσιακή συνθήκη. Αυτή η σύγκρουση δεν περιορίζεται στο «έξω», αλλά επεκτείνεται και στο «μέσα». Και το «μέσα» που φέρνει ο καθένας μαζί του στη συλλογική δραστηριότητα είναι σε μόνιμη συνθήκη έντασης με την εξωτερική πραγματικότητα. Επιπλέον, το μεν «μέσα» μας διαπερνάται πέρα ως πέρα από το «έξω» –τα άτομα είναι κόμβοι κοινωνικών σχέσεων– το δε «έξω» σφύζει από στοιχεία του «μέσα». Αν «τίποτα ανθρώπινο δεν μας είναι ξένο», τότε η κριτική, για να αποβλέπει στην ολότητα, θα πρέπει να αντέχει την κίνηση εγκάρσια στις υφιστάμενες κατηγορίες της ανθρώπινης συνύπαρξης.

Όμως, το ψυχικό και το πολιτικό τείνουν να διαχωρίζονται από όσους έχουν πολιτική δράση.³ Αν και είναι προφανές ότι όποια αφιερώνει ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής της σε κινηματικές διαδικασίες και πρακτικές θεωρεί αυτή τη δραστηριότητα θεμελιώδες κομμάτι της ταυτότητάς της, σπάνια αντιμετωπίζουμε αυτά που μας συμβαίνουν ατομικά, ή στο πλαίσιο της συμμετοχής μας σε συλλογικές διαδικασίες, ως ψυχικές διεργασίες. Ζητήματα όπως η πολιτική παρέμβαση, η συμμετοχή σε αγώνες, η πολιτική κριτική, οι διαφωνίες, οι διασπάσεις, η εγκατάλειψη της πολιτικής δράσης, η σύγκρουση ανάμεσα σε πολιτικές επιλογές και συλλογικές δεσμεύσεις, οι υπονομευτικές πρακτικές, τείνουν να θεωρούνται ζητήματα αμιγώς πολιτικά. Η υγιής εναντίωση στον «ψυχολογισμό», η εναντίωση σε έναν αντιδραστικό αναγωγιστικό λόγο που υποβαθμίζει την πολιτική δράση αποδίδοντάς την σε μια ατομική ανάγκη «ανήκειν», σε «αντίδραση», σε «δυσκολία προσαρμογής» κ.λπ., οδηγεί καμιά φορά στην τύφλωση απέναντι σε μια πραγματικότητα που όλοι μας βιώνουμε: η πολιτική μας δράση έχει και ψυχικά κίνητρα και σοβαρότατες ψυχικές συνέπειες.

Ας πάρουμε το οικείο σε όλους μας παράδειγμα των απογοητευμένων συντρόφων/ισσών που μετά από ήττες αποσύρονται από τις κινηματικές διαδικασίες. Η κοινή αντίληψη (και συνήθως και η αντίληψη που έχουν οι ίδιοι/ες για τον εαυτό τους) είναι ότι έχουν εγκαταλείψει την πολιτική σφαίρα και πλέον «ιδιωτεύουν», κάτι που δείχνει να υπονοεί ότι η ενασχόληση με τον εαυτό είναι μια ξεχωριστή διαδικασία από την ενασχόληση με το συλλογικό· η ατομική εμπειρία εκλαμβάνεται σαν κάτι σαφώς διαχωρισμένο από τη συλλογική.

Και όμως, όλοι μας έχουμε βιώσει εξαιρετικά έντονες ψυχικές διεργασίες μέσα στη συμμετοχή μας στο κίνημα. Οι συγκρούσεις στο εσωτερικό των ομάδων έχουν φτάσει πολύ συχνά σε επίπεδα εκμηδένισης της προσωπικότητας, οι πολιτικές διαφωνίες σε διάρρηξη στενών προσωπικών δεσμών, οι ήττες των κινημάτων στα οποία συμμετέχουμε σε απόσυρση στον εαυτό μας, η καταστολή και η κρατική βία έχει εγγραφεί πάνω στα σώματά μας και στις ψυχές μας. Έχουμε βιώσει απώλεια, τραύμα, ψυχική δυσφορία, πόνο, απόγνωση. Πολύ συχνά επίσης έχουμε αισθανθεί ότι φαινόμενα όπως οι άτυπες ιεραρχίες, ο ιδεολογικός δογματισμός, η υιοθέτηση ή η απόρριψη θέσεων και πρακτικών, η εσωστρέφεια των πολιτικών διαδικασιών ανάγονται και σε ψυχικά ζητήματα.

Βρισκόμαστε στην παράδοξη θέση να διαμορφωνόμαστε ως υποκείμενα εντός ενός πλαισίου που προσπαθούμε να αλλάξουμε. Και τείνουμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας πλήρεις μόνο αν αυτό αλλάξει. Άρα βιώνουμε μια μόνιμη εκκρεμότητα, φαίνεται σαν να πάσχουμε από μια αέναη διαδικασία ολοκλήρωσης και σαν η ατομική μας ολοκλήρωση να προϋποθέτει τη συλλογική ολοκλήρωση. Ό,τι σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε ή πράττουμε εμπεριέχει μια αναφορά σε κάτι έξω από τους εαυτούς μας: τους συντρόφους μας και τη συνολική κίνηση της κοινωνίας.

Το ζήτημα της οργάνωσης έχει δεχτεί διάφορες επεξεργασίες στην ιστορία του επαναστατικού κινήματος. Από τη διαχωρισμένη πολιτική παρέμβαση μιας πρωτοπορίας που μέσω του κόμματος διαφωτίζει και καθοδηγεί την εργατική τάξη μέχρι την απόλυτη πίστη στον αυθορμητισμό της εργατικής τάξης, από την αναρχοσυνδικαλιστική δράση μέχρι τον αναρχικό ιντιβιντουαλισμό: η ιστορία –και το παρόν– του επαναστατικού κινήματος περιστρέφεται γύρω από μια απάντηση στο ερώτημα της οργάνωσης και της παρέμβασης. Κάθε τέτοια απάντηση είναι ανεπαρκής στον βαθμό που ο σκοπός μας εξαρτάται από κάτι που (ευτυχώς) μας διαφεύγει: τη δράση της εργατικής τάξης, του προλεταριάτου, της κοινωνίας, των κρίσιμων μειοψηφιών – ανάλογα με την ορολογία και τη θεώρηση.

Το συγκεκριμένο κείμενο είναι ένα κείμενο αυτοκατανόησης της πορείας μιας πολιτικής ομάδας. Εξετάζει το ζήτημα της συμμετοχής σε πολιτικές ομάδες μέσω της ανασκόπησης ενός συγκεκριμένου νήματος που πάντα βρισκόταν στο μεταίχμιο μεταξύ οργάνωσης-αυθορμητισμού: του συμβουλιακού κομμουνισμού, του περιοδικού Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα, της Καταστασιακής Διεθνούς και της ICO, των διεργασιών μετά τον Γαλλικό Μάη που κατέληξαν σε αυτό που ονομάστηκε κομμουνιστικοποίηση. Παράλληλα εξετάζεται το θεωρητικό εγχείρημα του Ανοιχτού Μαρξισμού και της αντίληψης της θεωρίας ως συζήτησης βασισμένης στις έννοιες του πρακτικού αναστοχασμού, της αμοιβαίας αναγνώρισης και της εμμενούς κριτικής. Σε όλη αυτή την ανασκόπηση, το κείμενο εστιάζει στα σημεία κρίσης όπου η λειτουργία των πολιτικών σχηματισμών αποτυγχάνει. Τα σημεία κρίσης όπου οι πολιτικοί σχηματισμοί είτε διαλύονται καθώς αποδεικνύονται ανεπαρκείς απέναντι στην πραγματικότητα είτε αναδιπλώνονται σε δογματικές θέσεις προκειμένου να διατηρήσουν την εσωτερική τους συνοχή εθελοτυφλώντας απέναντι στην πραγματικότητα, τα σημεία όπου η συζήτηση και η επικοινωνία μεταξύ συντρόφων και μεταξύ πολιτικών ομάδων και κοινωνικής κίνησης αποτυγχάνει. Αναζητώντας μια απάντηση στις στρεβλώσεις που παρατηρήθηκαν, στρέφεται σε ένα συγκεκριμένο ρεύμα της ψυχαναλυτικής σκέψης: τη θεωρία του Μπίον (Bion) για τις ομάδες και για το σκέπτεσθαι. Αν και, ενδεχομένως, η συγκεκριμένη ορολογία μπορεί να φαίνεται ξένη στην κινηματική εμπειρία, αποδεικνύεται εξαιρετικά χρήσιμη για την αυτοκατανόηση του τρόπου συμμετοχής μας σε πολιτικές διαδικασίες.

Διαβάζοντας το κείμενο βλέπουμε να εκφράζονται προβληματισμοί, αδιέξοδα και προτάσεις που όλοι μας έχουμε βιώσει στην πολιτική μας δράση. Εμπειρίες που όλες μας έχουμε αλλά για τις οποίες σπάνια μιλάμε: για το πώς διαμορφωνόμαστε σαν υποκείμενα κατά τη διάρκεια της συμμετοχής μας στους αγώνες, πώς απομακρυνόμαστε από αυτούς προκειμένου να διαφυλάξουμε την εσωτερική –ατομική ή συλλογική– μας συνοχή, για το πού συμβάλλει αυτή η συμμετοχή στο ξεπέρασμα των καπιταλιστικά διαμορφωμένων ατομικών ορίων και πού παρεμποδίζουν αυτά τα όρια τη δράση μας. Όπως αναφέρει το κείμενο: «η κριτική των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων εμπεριέχει συγχρόνως την κριτική των εαυτών μας και των κατηγοριών μέσω των οποίων αντιλαμβανόμαστε τους εαυτούς μας και αντιστρόφως».⁴ Το θεωρούμε μια αφορμή «καλής συζήτησης», δηλαδή μιας συζήτησης που βασίζεται και αποσκοπεί στην αμοιβαία αναγνώριση, στην αποδοχή ότι οι σκέψεις μας και τα συναισθήματά μας αποτελούν συνέχιση μιας αέναης συλλογικής συζήτησης, στο ξεπέρασμα του διαχωρισμού και της ατομικής ή συλλογικής περιχαράκωσης. Αναλογιζόμενοι ότι αυτή η περιέργεια απέναντι στους εαυτούς μας και τους άλλους είναι προϋπόθεση του κομμουνισμού, και άρα μέρος της πραγματικής κίνησης που καταργεί την υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων, εκδίδουμε το παρόν βιβλίο ως έναυσμα για να σκεφτούμε ό,τι συνήθως μένει εκτός της σκέψης. ⁵

Αντίθεση / coghnorti / Shibboleth

9/6/2020

Σημειώσεις

1. Ο τίτλος του κειμένου αποτελεί παράφραση του σαιξπηρικού «we happy few» (εμείς, οι ευτυχείς λίγοι) από τον Ερρίκο τον Ε΄. Προτιμήσαμε να το αφήσουμε στο πρωτότυπο διότι οι ελληνικές αποδόσεις δεν απέδιδαν όλες τις συνδηλώσεις που έχει στα αγγλικά.
2. Το περιοδικό Endnotes συντάσσεται από μια ομάδα συζήτησης της οποίας τα μέλη ζουν στη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Η ομάδα σχηματίστηκε αρχικά στο Brighton της Αγγλίας το 2005 κυρίως από κόσμο που συμμετείχε προηγουμένως στο περιοδικό Aufheben, μετά τη θεωρητική αντιπαράθεση ανάμεσα στο τελευταίο και το γαλλικό περιοδικό Théorie Communiste. Λόγω της μετανάστευσης κάποιων από τα μέλη της και της εισόδου νέων μελών, η ομάδα που συντάσσει το περιοδικό Endnotes έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια διεθνή χαρακτήρα.Το εν λόγω περιοδικό εστιάζει κυρίως στη θεωρητική σύλληψη των δυνατοτήτων για το κομμουνιστικό ξεπέρασμα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής που υπάρχουν μέσα στις υφιστάμενες συνθήκες και, συνακόλουθα, στη θεωρητική διερεύνηση των δυνατοτήτων για το ξεπέρασμα των πολλαπλών δομών κυριαρχίας που διαμορφώνουν τις κοινωνίες που χαρακτηρίζονται από αυτόν τον τρόπο παραγωγής. Σε αυτό το πλαίσιο, το περιοδικό έχει ασχοληθεί με τη συζήτηση γύρω από την «κομμουνιστική θεωρία» και, ιδιαίτερα, με την προβληματική της «κομμουνιστικοποίησης»· με το ζήτημα του φύλου και της κατάργησής του· με την ανάλυση σύγχρονων αγώνων και κινημάτων· με το ζήτημα του «πλεονάζοντος πληθυσμού» και της επίδρασής του στο κεφάλαιο και την τάξη· με τον καπιταλιστικό σχηματισμό της «φυλής»· με τη θεωρία της «αξιακής μορφής» και τη συστηματική διαλεκτική· τέλος, με τα επαναστατικά αδιέξοδα και αποτυχίες του εικοστού αιώνα. Τα τρία πρώτα τεύχη του περιοδικού Endnotes έχουν κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τους Φίλους του κεραυνοβόλου κομμουνισμού. Επίσης, το εγχείρημα Αντίθεση έχει μεταφράσει το κείμενο του τέταρτου τεύχους «Συνάγαγε ημάς από των εθνών. Το κίνημα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη τον Φεβρουάριο του 2014». Τέλος, το κείμενο «Οι θέσεις του LA», που δεν περιλαμβάνεται σε κάποιο τεύχος, έχει μεταφραστεί από το blog https://kommunismussolala.wordpress.com/.
3. Το κείμενο των Endnotes δεν παρακολουθεί τη συζήτηση που έχει γίνει εντός του φεμινιστικού κινήματος για τη σχέση προσωπικού και πολιτικού, βιώματος και πολιτικής δράσης, και τη φεμινιστική κριτική στις άτυπες ιεραρχίες, καθώς εστιάζει σε μια διαφορετική κινηματική παράδοση. Αυτό ενδεχομένως να αποτελεί μια έλλειψη του συγκεκριμένου κειμένου ή αφετηρία για μια γενικότερη συζήτηση. Πάντως, θεωρούμε ότι τα φαινόμενα που εξετάζονται στο κείμενο των Endnotes αφορούν και την εμπειρία της συμμετοχής σε ομάδες που συγκροτούνται γύρω από το έμφυλο ζήτημα.
4. Βλ. σ. 73.
5. Το βιβλίο περιλαμβάνει ως παράρτημα το κείμενο «Για την οργάνωση και την κυκλοφορία των αγώνων» του εγχειρήματος Αντίθεση, το οποίο επιχειρεί να συνοψίσει τη σχετική συζήτηση από την εποχή του Μαρξ μέχρι σήμερα.